THẦN, KHÍ, SẮC VÀ KHÍ PHÁCH: NGUYÊN TẮC VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU THẦN
Qua những ví dụ đan cử ở đầu phần này, chúng ta thấy thần rất bao la bàng bạc chứ không phải chỉ thu hẹp ở cặp Mắt. Nhưng hẳn chúng ta đều có dịp ngắm những bức học chân dung con người, ta thấy bức họa vẽ linh hoạt hay không phần lớn là ở cặp Mắt. Mạnh Tử đã từng nói: “Quan sát người thì quan sát ở cặp Mắt, Mắt chính đính thì tâm hồn ngay thẳng, Mắt tà vay thì tâm tính cũng tà vay”. Tây phương cũng có câu: “Cặp Mắt là cửa sổ tâm hồn “. Thần là tinh hoa, là tấm gương phản ánh tâm hồn con người. Thế mà quan sát Mắt (nói đúng ra là quan sát ánh Mắt) ta biết được tâm hồn nên cổ tướng học nói là quan sát ở Mắt, tuy chưa đầy đủ nhưng không phải là vô lý.
Vả chăng quan sát mục quang ta biết được nhiều về thần của con người hơn bất kỳ bộ vị hoặc nét tướng khác. Chẳng hạn ta có thể biết ánh Mắt mạnh hay yếu, dữ hay hiền hoà, gian xảo hay thuần phúc. . . Do dó, ta phải thùa nhận rằng vị trí quan sát thần thuận tiện nhất là cặp Mắt con người.
Tuy rằng một mình nhãn thần chưa đủ để tượng định một cách dứt khoát về thần của một cá nhân, nhưng người quan sát sâu Sắc có khá nhiều dữ kiện cần thiết để giải đoán về phẩm cách và vận mạng nói chung của con người.
VÌ THẾ NGƯỜI XƯA MỚI NÓI: “Xem quí hiển hay hạ tiện thì xem ở Mắt”và ở đây ta đặt trong tâm vào việc quan sát Mắt để suy luận và tìm hiểu về thần.