Tiết rằm tháng giêng hay lễ Thượng nguyên cũng có khi gọi là tết Nguyên tiêu được ngưòi Việt Nam tiến hành cúng lễ dâng hương vào ngày 15 tháng giêng, thưòng là vào buổi tôì khi trăng lên.
Với người Phật tử thì lễ dâng hương này mang ý nghĩa đặc biệt. “Lễ Phật quanh năm, không bằng ngày rằm tháng giêng”.
Trong dịp tết Nguyên tiêu, dân gian thường cúng “Thần sao”. Tục lệ ấy bắt nguồn bởi lẽ như sau: Thời Tây Hán Trung Quôc, mọi người có phong tục cúng tế “Thái ất”, cúng tê từ lúc hoàng hôn cho đến khi trời sáng. Tên Thái ất đã xuất hiện ở thời kỳ Tiên Tần, khi ấy là chỉ nguyên khí hình thành Trời Đất vạn vật. Sau đời Tần Hán “Thái ất” có 3 cách nói, một là biệt danh của thần Bắc Cực, hai là chỉ tên sao nằm ngoài cung Tử vi, ba là chỉ núi Chung Nam (Chung Nam Sơn).
Theo bản đồ sao, phân tích điều ghi chép trên đây, có thể biết: Thài ất mà đời nhà Hán thờ là chỉ sao Bắc Cực, một ngôi sao rất sáng trên bầu trời phương Bắc, một chỉ tiêu mà cổ nhân dựa vào đó để phân biệt phương hướng vào ban đêm. ở một vị trí khác cách sao Bắc Cực không xa là sao Bắc Đẩu. Sao Bắc Đẩu xuất hiện ỏ những vị trí khác nhau trên bầu trời ở những thời gian khác nhau của các mùa và các đêm khác nhau. Vì thế, người ta xem sao Bắc Đẩu xoay quanh sao Bắc Cực.
CỔ nhân căn cứ vào “chiếc cán” của sao Bắc Đẩu chỉ lúc hoàng hôn để quyết định mùa. Cái cán ấy chì về phía Đông thì là mùa xuân, chỉ về phía Nam thì là mùa hạ, chỉ về phía Tây thì là mùa thu, chỉ về phía Bắc thì là mùa đông. Điều này hoàn toàn thống nhất với việc miêu tả sao Thái ất thay đổi theo bô’n mùa (biến nhì vi tứ thời) trong sách “Lễ ký” phần “Lễ Vận”. Nhận thức này vốn là cổng hiến của Tổ tiên ngưòi Trung Hoa trong lĩnh vực thiên văn học. Nhưng ồ vào thời kỳ khó có thể phân biệt được giữa khoa học và mê tín cổ nhân còn chưa thể có được những giải thích khoa học về các hiện tượng thiên nhiên với những cái hoạ, phúc của con người.
Như các nhà chiêm tinh cho rằng: một ngôi sao nào đó chi phối thuỷ hạn, một ngôi sao nào đó khác thì chi phôi đói kém, từ dó mà tiếp tục thần thánh hoá các hiện tượng thiên nhiên, ở Việt Nam xưa kia, sản xuất nông nghiệp, sức sản xuất lạc hậu, cuộc sống dựa vào thiên nhiên, thường sinh ra hoạt động mê tín sùng bái mặt trời, mặt trăng, các vì tinh tú. Đến một lúc nào đó thì họ hết sức thành tâm cầu mong trời phù hộ cho con ngưòi thịnh thế bình an, mùa màng tươi tốt. Sau này từ ngày 15 tháng giêng trở đi, mọi người cầu cúng thần sao “Thái ất” suốt cả đêm đến sáng. Đây chính là kế thừa phong tục của cổ nhân sùng bái các thiên thể.
sắm lễ:
Ngày Tết Nguyên Tiêu các gia đình thường sắm hai lễ cúng: lễ cúng Phật và lễ cúng Gia tiên.
Gia chủ có thể lập đàn tràng tại gia để làm lễ giải hạn.
Đàn tràng lập ngoài sân.
Cúng Phật là mâm lễ chay tinh khiết, cùng hương hoa đèn nến.
Cúng gia tiên là mâm lễ mặn với đầy đủ các món àn ngày Tết đầy đủ, tinh khiết.
Các vật phẩm khác như:
– Hương hoa vàng mã;
– Đèn nến;
– Trầu cau;
– Rượu
VĂN KHẤN TẾT NGUYÊN TIÊU
Nam mô A Dì Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
– Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật,Chư Phật mười phương.
■ Con kính lạy Hoàng thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
– Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành Hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần.
– Con kính lạy Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Thúc Bá Đệ Huynh, Cô Dì, Tỷ Muội họ nội họ ngoại.
Tín chủ (chúng) con là:………………………………………
Ngụ tại:…………………………………………………………….
Hôm nay là ngày Rằm tháng Giêng năm… gặp tiết Nguyên tiêu, tín chủ con lòng thành, sửa sang hương đăng, sắm sanh lễ vật, dâng lên trước án.
Chúng con kính mời ngày Bản cảnh THành hoàng chư vị Đại Vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long Mạch, Tài Thần.
Cúi xin các ngài linh thiêng nghe thấu lời mời, giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành thụ hương lễ vật.
Chúng con kính mời các các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, chư vị Hương linh gia tiên nội ngoại họ……………… nghe lời khẩn cầu, kính mời của con cháu, giáng về chứng giám tâm thành, thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ con lại kính mời Ông bà Tiền chủ, Hậu chủ tại về hưởng lễ vật, chứng giám lòng thành phù hộ độ trí cho gia chung chúng con được vạn sự tôn lành. Bốn mùa không hạn ách, tám tiết hường an bình.
Nam mô A Dì Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!