Ý nghĩa: Theo tục xưa để lại, cứ vào sáng mồng 1 và chiều tối ngày rằm hàng tháng, các gia đình người Việt Nam thường có chút lễ mọn, dâng hương Gia Thần và Tiên tổ.
Không những vậy, mỗi khi gia đình có một việc gì đó, từ những việc được coi là “trọng đại trong gia đình lớn” như có người được thăng quan tiến chức, được lộc lớn… cho tới sự kiện nhỏ như có người đau ốm trong nhà, có cơm gạo mới, có quả đầu mùa,… cũng dâng Gia Thần, Tiên tổ. Trước là trình báo, sau là xin được phù hộ cho mọi sự tốt đẹp trong nhà.
Tại sao dân gian thường thờ Thổ Công, Thổ Địa vào các ngày tuần tiết, sóc vọng và cũng không cứ vào các ngày này, mà trong các dịp tê lễ bất kỳ, đều có kêu khấn đến Thổ Công, Thổ Địa.
Thần Thổ Địa, dân gian quen gọi là Thổ Công, hay Thổ Địa. Tương đương vối thần Thổ Địa ông là Thổ Địa bà, hay bà Thổ Địa. Thần Thổ Địa là một trong những vị thần được cung phụng phổ biến trong dân gian. Miếu thờ Thổ Địa dù to hay nhỏ, ở thành thị hay thôn quê, nơi nơi đều có.
Người xưa rất mực coi trọng Thổ Địa, bỏi vì có đất đai mới có nông nghiệp, là chỗ dựa cơ bản nhất cho sự tồn tại của con người, bởi vì đất đai giúp con người có cơm áo, có nơi đi lại, cư trú, đất đai là mẹ của cơm áo.
Thần Thô’ Địa có sớm nhất là “Thần xã”, “xã” nghĩa gõc là “Thị Thổ”, tức là cúng tế Thổ Địa. Người xưa nói rằng xã là Thần Đất, có thể sinh ra ngũ cốc.
Cùng với sự phát triển của xâ hội, thần Thổ Địa được trừu tượng hoá, tôn là “Hậu thổ Hoàng địa chỉ”.
Hậu thổ tương ứng với Tiên Đế, là vị đại thần cai quản toàn bộ đất đai, là một trong nhũng tôn thần tôì cao. “Hậu Thô’ Hoàng Địa chỉ” là một vị nữ thần trong coi việc âm, dương, sinh nỏ, cũng như cái đẹp của muôn loài và của núi sông, đó là hàm ý xa xưa của chữ “Hậu”, nó như hình tượng người mẹ sinh con, điều này cũng thống nhất với quan niệm âm dương. Học thuyết âm dương cho rằng Trời là dương, Đất là âm, Nam là dương, Nữ là âm, Trời là cha, Đất là mẹ, âm dương đổi lập mà lại thống nhất, là sự bắt đầu phôi thai sinh ra muôn vật. Theo quá trình phát triển của tôn giáo, có thể nói rằng sự sùng bái Thổ Địa sớm nhất là “Đất mẹ” sau đó là “Đất cha”. Song đất mẹ, đất cha hợp nhất để cúng tê thì không biết từ khi nào… về sau sự sùng bái Thần Thổ Địa dần dần được nhân cách hoá, lấy địa vị trung tâm là Ông Thổ Địa và Bà Thổ Địa. Điều đó có thể thấy, đây chính là sản phẩm của xã hội mà trọng tâm là nam giới.
Do khu vực và thời đại khác nhau nên ông Thổ Địa hình dáng có khác nhau, song hình tượng ông Thổ Địa nói chung là ông già tóc bạc, mặc áo dài, đội mũ mỏ quạ, đôi mắt hiền từ, râu bạc như cước, bên cạnh luôn có một bà cụ, khuôn mặt hiền từ, dáng phúc hậu, đó chính là Rà Thổ Địa.
Dân gian thờ cúng Thổ Địa chủ yếu là các vị thần như: Thần xã, Thần tắc, Thần Thổ Công, Thần Thổ Mâu. Khi hành lễ người làm phép thường niệm “Thổ Địa chủ” nói như sau: “Thô Địa ỏ đây, thần tối anh linh, thông hiểu trời đất, xuất nhập diệu huyền, tâu bày giúp con, chớ có do dự, đợi ngày thành công, không quên hậu tạ”.
Sắm lễ: Lễ cúng vào ngày mồng một (lễ Sóc) và lễ cúng vào chiều tôi ngày rằm (lễ Vọng) thường là lễ chay: Hương, loa, trầu cau, quả, tiền vàng. Ngoài lễ chay cũng có thể cúng thêm lễ nặn vào ngày này gồm: Rượu, thịt gà luộc, các món mặn.
Sắm lễ ngày mồng một và ngày rằm chủ yếù là thành tâm kính lễ, cầu xin lễ vật có thể rất giản dị: hương, hoa, lá trầu, quả cau, chén nước.
VĂN KHẤN THẦN THỔ CÔNG VÀ CÁC VỊ THẦN
(Vào ngày mồng Một và ngày Rằm)
Nam mô A Di Đã Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
– Con lạy chín, phương Trời, mười Phương Chư Phật, Chư phật mười phương.
■ Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu Thổ chư vi Tôn thần.
• Con kính lạy ngài Đông Thần quân
• Con kính lạy ngài Bẩn gia thổ địa Long Mạch
– Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngủ thổ, Phúc đức Tôn thần
– Con kính lạy ngài tiền hậu địa chủ tài thần
– Con kính lạy các Tôn thần cai quản trong khu vực này.
Tín chủ (chúng) con là:……………………………………
Ngụ tại:…………………………………………………………
Hôm nay là ngày….. tháng….. năm…., tín chủ con thành tâm sửa biện hương hoa lễ vật, kim ngân trà quả đốt nén hương thơm dâng lên trước án. Chúng con thành tâm kính mời: ngài Kim Niên đương cai Thái Tuế chí đức Tôn thần, ngài Bản cảnh Thành hoàng Chư vị Đại Vương, ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân, ngài Bản gia Thổ địa. Long Mạch Tôn thần, các ngài Ngữ Phương, Ngủ Thổ, Phúc đức chính thần, các vị Tôn thần cai quản trong khu vực này. Cúi xin các Ngài nghe thấu lời mời thương xót thương tín chủ giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật, phù trì tín chủ chúng con toàn gia an lạc công việc hanh thông. Người người được bình an, lộc tài tăng tiến, tăm đạo mà mang, sở cầu tất ứng, sở nguyện tòng tâm.
Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì.
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật Nam mô A Di Đà Phật!