Tiết Trung nguyên còn có những tên gọi khác như tết Vu lan, Vũ lâm hoặc gọi nôm na như dân ta thường nói là “ngày xá tội vong nhân”, được tiến hành vào ngày 15 tháng 7 âm lịch hàng năm.
Tiết Trung nguyên của Việt Nam vừa có những yếu tô thuộc nguồn gốc ván hoá ấn Độ (qua Phật giáo) vừa có những yếu tô thuộc nền văn hoá, tín ngưỡng Trung Hoa.
Dù xuất xứ từ đâu, với người Việt Nam, tiết Trung nguyên là tiết của dịp “xá tội vong nhân” ndi địa phủ.
Người dân thường có niềm tin rằng vào dịp mùng 10 tháng 7 hàng nàm thì mọi tội nhân, trong đó có nhũng vong linh của gia đình, tộc họ mình, đang bị giam cầm nơi địa ngục được dịp ra khỏi âm phủ lên dương gian.
Nhân dịp này các gia đình làm lễ dâng hương, cúng các đồ hàng mã cho người thân của gia đình mình như: quần áo, mũ, giày, tiền hàng…
Ngày nay nhiều người còn cúng cả xe máy, nhà ở, ô tô… (bằng hàng má) cho các vong linh!
Nhân dịp này tại các chùa cũng thường có to chức dâng hương lổn.
Dù là cúng dâng hương tại gia hay tại các Chùa người ta cũng đều không quên cúng các vong linh không nơi nương tựa hay còn gọi là cúng các cô hồn. Vật phẩm là những thứ rẻ tiền, những đồ àn của người nghèo như: cháo hoa múc ra các lá đa hoặc để cả nồi, khoai lang luộc, ngô rang, bánh đa, đĩa muối, đĩa gạo, tiền vàng,…
Cúng các cô hồn không nơi nương tựa cũng được gọi là “cúng chúng sinh”, được tiến hành ngoài trơi, ngoài cửa chứ không cúng trong nhà.
Cúng chúng sỉnh là thể hiện đạo đức từ bi của con người nhân dịp “xá tội vong nhân”.
Khác với cúng dâng hương lúc giao thừa là cúng từ ngoài tròi trỏ vào cúng trong nhà, cúng dâng hương nhân dịp rằm tháng bảy lại cúng từ trong nhà ra ngoài trời: cúng Gia Thần, cúng Gia Tiên và cuối cùng mới cúng chúng sính.
Những điều cần chú ý khi thực thi lễ:
1) Nêu viết văn khấn ra giấy để đọc thì ngay sau khi đọc xong liền hoá (đốt) văn khấn.
2) Cuối tuần hương, thắp thêm mấy nén nữa rồi hoá các đồ hàng mã dâng cúng. 3) Các đồ hàng mã này cần được chia ra làm nhiều lễ cho mỗi vong linh của gia đình, hoặc nếu để chung thì phải ghi rõ họ tên của mỗi vong linh vào đồ lễ. Khi ho á, phải hoá riêng các lễ và khấn mỗi lần hoá lễ như sau:
“Con xin thiêu hoá vàng, tiền, quần áo…
Thỉnh vong linh… nhận chút lễ bạc Tâm thành, kính cáo tôn thần, xin rước vong lình lại về âm giới”.
Dâng hương lễ cô hồn chúng sinh: Văn khấn cô hồn thường rất dài, có khi tới 184 câu như trong “văn tế cô hồn thập loại chúng sinh” của đại thi hào dân tộc Nguyễn Du.
Hoàn cảnh tạo ra các cô hồn rất khác nhau, nhiều khi rất trái ngang, văn lễ và văn tế các cô hén, các chúng sinh đã mô tả các hoàn cảnh ấy. Khi đọc lên gây xúc động lòng người, mang ý nghĩa giáo dục tình thương đồng loại rất sâu sắc.
Nhiều bài văn khấn mang tính dân dã, dễ hiểu, ít từ ngũ và điển tích cổ. Còn trong các bài văn tế do các bậc túc nho, trí giả soạn ra thường mang tính “bác học”, có nhiều từ ngũ và điển tích cổ. Loại này dù áng văn rất đẹp, trau chuốt nhưng rất khó phổ biến trong quần chúng.
sắm lễ:
Ngày Rằm tháng Bảy theo tục xưa, mọi gia đình đều sắm hai lễ để cúng
+ Lễ cúng gia tiên gồm: Hương, hoa, rượu, xôi và mâm cỗ mặn với nhiều món ăn được chê biến cẩn thận, trình bày đẹp, vàng mã, quần áo, hài giấy…
+ Lễ cúng chúng sinh gồm các lễ vật: Bánh đa, bỏng, ngô, khoai lang luộc, trứng luộc, kẹo bánh, xôi chè và cháo hoa. Vàng mã, tiền giấy, quần áo chúng sinh…
VĂN KHẤN LỄ Tổ TIÊN
(Ngày rằm tháng Bảy tại nhà)
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
– Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư vị Phật, Chư Phật mười phương.
■ Con kính lạy Tổ tiên nội ngoại và chư vị Hương linh
Tín chủ (chúng) con là:……………………………….
N g ụ tại:……………………………………………………
Hôm nay là ngày Rằm tháng Bảy năm………….nhân gặp tiết Vu Lan vào dịp Trung Nguyên, chúng con nhớ đến Tổ tiên ông bà cha mẹ đã sinh thành ra chúng con gây dựng cơ nghiệp, xây đắp nền nhân, khiến nay chúng con được hưảng âm đức. Chúng con cảm nghĩ ơn đức cù lao khôn báo, cảm công trời biển khó đền nên tín chủ con sửa sang lễ vật, hương hoa, trà quả, kim ngân, vàng bạc, thắp nén tâm hương,thành tâm kính lên các cụ Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Bá Thúc, Đệ Huynh, Cô Dì, Tỷ Muội và tất cả hương hồn trong nội tộc, ngoại tộc của họ……….. , cúi xin các vị thương xát cháu con, lỉnh thiêng hiện về, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật, phù hộ cho con cháu mạnh khoẻ bình an, lộc tài vượng tiến, vạn sự tốt lành, gia đạo hưng long, hướng về chính giáo.
Chúng con lễ bạc tâm thành, trưâc án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì.
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!