THẦN, KHÍ, SẮC VÀ KHÍ PHÁCH: KHÍ PHÁCH
Như đã nói, Khí pháchlà một quan điểm rộng rãi và thực chất của Khí, chú trọng đặcbiệt đến phần tác động của Khí qua cử chỉ, thái độ của con người và phối hợp với Khí với thần thành một dự kiện cụ thể duy nhất (được hiểu theo một diễn trình động: processus dialectique). Căn cừ vào đấy, ta có thể suy đoán tâm hồn, cá tính, thọ yểu, quý tiện của con người. Khí phách bao gồm cả các nét tướng vật thễ lẫn tâm linh, chú trọng đến phần phẩm hơn phần lượng, đến vị thế động (dynamique vital) hơn là vị thế tĩnh Bàn về việc qui định phạm vi của Khí phách, sách Thủy kính tập viết: “Muốn phân biệt và tìm hiểu Khí phách ta cần phải lưu ý đến tinh thần xem mạnh mẽ hay yếu, máu huyết, lông tóc sáng hay ám, xương thịt, kinh mạch, vằn tay khô hay nhuận, ngôn ngữ đàm thoại có trật tự hay không, các cử động của thân thể như đi, đứng, nằm, ngồi: các phản ứng của con người đối với nhân sự, hoàn cảnh bên ngoài có thích ứng, co biết tới lui hay không. Tất cả những cái đó đều là Khí phách của con người. Nói như vậy có nghĩa là khi con người ở thế động thì Khí động lúc đó là tinh hoa của Khí (có thể ví nó như essence của chất dầu thơm là Khí (sẽ bức xạ ra ngoài mạnh và rõ ràng hơn lúc tĩnh).
Khí là động cơ thúc đẩy các cơ năng con người hoại động một cách tiêu cực hoặc tích cực. Trạng thái cơ năng này của Khí được mệnh danh là Khí phách. là tấm gương phản chiếu trung thực con người toàn tiện vì nó bao gồm cả phần ý thức, tiềm thức cụa mỗi cá nhân. Quan sát Khí phách tức lá quan sát tinh thần, các phẩm chất của các bộ vị dưới từng Khía cạnh riêng rẽ hay phối hợp cũng như toàn thể phản ứng của con người trước ngoại cạnh và các động lực tâm lý thầm kín thúc đẩy con người có những phản ứng đó. Nói khác đi, tìm hiểu Khí phách tức là tìm hiểu toàn diện con người từ bề ngoài đến bề trong, thừ phần vật thể đến phần sâu kín của tâm hồn. Do đó, về điểm này có thể nói là Khí phách có phạm vi rộng rãi và uyển chuyển hơn ý niệm behaviosm (tác phong học) của tâm lý học Âu Mỹ rất nhiều.
Tóm lại, Khí phách dưới nhạn quang tướng học Á Đông bao gồm các yếu tố thành phần sau đây:
– Tinh thần. – Phạm vi các bộ vị
– Thái độ tổng quát của mội cá nhân
– Các cử chỉ tự nhiên của con người.
Thực ra sự tế phân trên chỉ có tính cách miễn cưỡng để tiện nghiên cứu cì tinh thần được biểu lộ qua sự tinh khiết về cách cấu tạo có tính cách phẩm của các bộ vị trên con người, qua thái độ xử thế ôn nhu hay cương ngạnh.
Ngược lại, thái độ là phản ánh của tinh thần và trong thái độ tổng quát đó bao trùm các cử chỉ nhỏ và tự nhiên của con người. Cho nên khi xem tướng Khí phách ta phải coi tất cả như lá một, không thể tách rời ra từng phần.
Cũng chính vì lẽ đó, tướng thuật có câu: “Bàn về tinh thần Khí phách mà căn cứ hoàn toàn vào hình hài con người thì có thå biết được một hai phần chính xác. Tách rời khỏi phần hình hài thì có thể biết được bốn năm phần.
Không hoàn toàn tách rời hẳn (nghĩa là khi nào cần và thấy có thể tách rời được tinh thần Khí phách ra khỏi thể xác thì tách ra để nghiên cứu cho chu đáo, khi không thể nào phân định được ranh giới rõ rệt thì xét cả tin thần lẫn Khí phách lẫn hình thể để bổ túc lẫn nhau) thí mới có thể gọi là hiểu rõ phép thẫm định tinh thần Khí phách vậy